1. تعریف استهلاک (Depreciation)

استهلاک کاهش ارزش دارایی‌های ثابت (مانند ماشین‌آلات، ساختمان، تجهیزات) به دلیل استفاده، فرسودگی یا گذشت زمان است. این مفهوم در حسابداری برای توزیع هزینه خرید دارایی در طول عمر مفید آن استفاده می‌شود.

---

2. دارایی‌های مشمول استهلاک

• دارایی‌های مشهود:
  • ماشین‌آلات • ساختمان‌ها • وسایل نقلیه • تجهیزات اداری
• دارایی‌های نامشهود: (معمولاً به آن “امورتایزیشن” می‌گویند)
  • حق اختراع • نرم‌افزار • سرقفلی

استثناها: زمین (بدون استهلاک)، دارایی‌های با عمر نامحدود.

3. روش‌های محاسبه استهلاک

الف) روش خط مستقیم (Straight-Line) – ساده‌ترین روش

📌 فرمول:

استهلاک سالانه = (هزینه خرید دارایی – ارزش اسقاط) ÷ عمر مفید دارایی

مثال:

• خرید دستگاه به مبلغ 100 میلیون تومان
• عمر مفید: 5 سال
• ارزش اسقاط: 20 میلیون تومان
  ➔ استهلاک سالانه = (100 – 20) ÷ 5 = 16 میلیون تومان

✅ مزایا: سادگی، توزیع یکنواخت هزینه.
❌ معایب: عدم تطابق با الگوی واقعی فرسودگی دارایی.

ب) روش نزولی (کاهشی) – تسریع شده

• استهلاک در سال‌های اول بیشتر محاسبه می‌شود.
• دو نوع رایج: نزولی با نرخ ثابت و نزولی دوبرابری.

📌 فرمول نزولی دوبرابری:

نرخ استهلاک = (2 ÷ عمر مفید) × 100
استهلاک سالانه = ارزش دفتری دارایی در ابتدای سال × نرخ استهلاک

مثال (همان دستگاه 100 میلیونی):

• نرخ استهلاک = (2 ÷ 5) × 100 = 40%
• سال اول: 100 × 40% = 40 میلیون تومان
• سال دوم: (100 – 40) × 40% = 24 میلیون تومان

✅ مزایا: تطابق با دارایی‌هایی که در سال‌های اول فرسودگی بیشتری دارند (مثل خودرو).
❌ معایب: پیچیدگی محاسبات.

ج) روش تعداد تولید (Units of Production) – بر اساس استفاده

📌 فرمول:

استهلاک هر دوره = (هزینه خرید – ارزش اسقاط) × (تعداد تولید دوره ÷ کل ظرفیت تولید دارایی)

مثال:

• دستگاه با ظرفیت 10,000 واحد در عمر مفید.
• تولید امسال: 2,000 واحد
  ➔ استهلاک = (100 – 20) × (2,000 ÷ 10,000) = 16 میلیون تومان

✅ مزایا: منصفانه برای دارایی‌های با استفاده نامنظم.
❌ معایب: نیاز به ثبت دقیق میزان استفاده.

4. نکات کلیدی در محاسبه استهلاک

• عمر مفید دارایی را می‌توان از راهنمای مالیاتی یا توصیه کارخانه سازنده تعیین کرد.
• ارزش اسقاط (Salvage Value): ارزش تخمینی دارایی در پایان عمر مفید.
• استهلاک انباشته (Accumulated Depreciation): جمع استهلاک‌های سالانه تاکنون.

5. ثبت حسابداری استهلاک

ثبت سند:

بدهکار: هزینه استهلاک (صورت سود و زیان)
بستانکار: استهلاک انباشته (ترازنامه)

6. مثال کاربردی در ترازنامه

| دارایی (دستگاه) | 100 میلیون تومان |
| استهلاک انباشته (3 سال) | 48 میلیون تومان |
| ارزش دفتری (پس از 3 سال) | 52 میلیون تومان |

7. استهلاک برای مالیات

• در ایران، قوانین مالیاتی نرخ‌های خاصی برای استهلاک تعیین می‌کند (مثلاً خودرو سواری سالانه 20% با روش نزولی).
• برخی دارایی‌ها معاف از استهلاک هستند (مثل زمین).

8. تفاوت استهلاک و کاهش ارزش (Impairment)

• استهلاک: کاهش ارزش پیش‌بینی‌شده و تدریجی.
• کاهش ارزش: کاهش ناگهانی و غیرمنتظره (مثلاً آسیب دیدن دستگاه).

🔍 جمع‌بندی: چرا استهلاک مهم است؟

✔️ تطابق هزینه با درآمد (اصل تطابق در حسابداری).
✔️ پیشگیری از نمایش بیش‌ازحد سود.
✔️ تعیین ارزش واقعی دارایی‌ها در ترازنامه.