تعریف حسابهای دریافتنی تجاری
بدهی مشتریان به شرکت در قبال فروش کالا/خدمات به صورت نسیه که انتظار میرود طی دوره مشخصی (معمولاً کمتر از 1 سال) وصول شود. این حساب در ترازنامه تحت داراییهای جاری طبقهبندی میشود.
مثال:
فروش 100 میلیون تومانی به مشتری با شرایط پرداخت 60 روزه → ثبت به عنوان حساب دریافتنی
انواع حسابهای دریافتنی
| نوع | توضیح | مثال |
| عادی | طبق شرایط استاندارد فروش | پرداخت طی 30-90 روز |
| سررسید گذشته | عدم پرداخت در موعد مقرر | معوقه بیش از 90 روز |
| مشکوکالوصول | احتمال عدم وصول بالا | مشتری ورشکسته |
| اسناد دریافتنی | دارای سند رسمی (برات، سفته) | چک مدتدار |
ثبت حسابداری (مثال)
الف) زمان فروش نسیه:
.بدهکار: حسابهای دریافتنی تجاری 100,000,000
بستانکار: فروش 100,000,000
ب) وصول مطالبات:
بدهکار: موجودی نقد 100,000,000
بستانکار: حسابهای دریافتنی تجاری 100,000,000
شاخصهای مهم تحلیل
| شاخص | فرمول | تفسیر |
| دوره وصول مطالبات | (متوسط دریافتنیها ÷ فروش نسیه) × 365 | هرچه کمتر بهتر |
| نسبت گردش دریافتنیها | فروش نسیه ÷ متوسط دریافتنیها | نشانه کارایی مدیریت |
| ذخیره مطالبات مشکوک | جمع ذخیره ÷ کل دریافتنیها | ریسک عدم وصول |
مدیریت حرفهای دریافتنیها
✅ شرایط اعتباری شفاف: تعیین دقیق مدت و مبلغ نسیه
✅ ارزیابی اعتبار مشتریان: بررسی امتیاز اعتباری (Credit Score)
✅ تخفیف نقدی: مثلاً 2% تخفیف برای پرداخت 10 روزه
✅ استفاده از ابزارهای تضمینی: چک، سفته، LC
حسابداری ذخیره مطالبات مشکوکالوصول
الف) روش درصدی از فروش:
بدهکار: هزینه مطالبات سوخت شده 2,000,000
بستانکار: ذخیره مطالبات مشکوک 2,000,000 (2% فروش)
ب) روش عمر حسابها:
طبقهبندی دریافتنیها بر اساس عمر و اعمال درصدهای مختلف
تفاوت با سایر دریافتنیها
| نوع | حسابهای دریافتنی تجاری | سایر دریافتنیها |
| منشأ | فعالیت اصلی شرکت | وام به کارکنان، پیشپرداختها |
| طبقهبندی | جاری | جاری/غیرجاری |
| نقدشوندگی | بالا | متغیر |
افشای اطلاعات در صورتهای مالی
- ترازنامه: تحت داراییهای جاری
- یادداشتهای همراه:
- سیاستهای اعتباری
- میزان ذخیره مطالبات مشکوک
- دریافتنیهای سررسید گذشته
مثال عملی (شرکت پخش مواد غذایی)
- فروش سال: 120 میلیارد تومان (40% نسیه)
- متوسط دریافتنیها: 12 میلیارد تومان
- دوره وصول: (12 ÷ 48) × 365 = 91 روز
- ذخیره مشکوکالوصول: 3% از دریافتنیها = 360 میلیون تومان
نکات کلیدی برای مدیران مالی
🔹 کنترل مستمر عمر حسابهای دریافتنی
🔹 استفاده از نرمافزارهای پیگیری مطالبات
🔹 تنظیم شرایط اعتباری بر اساس نرخ تورم
🔹 تفکیک دریافتنیهای داخلی و خارجی
جمعبندی
حسابهای دریافتنی تجاری:
- شاخص سلامت مالی شرکت
- نیاز به مدیریت فعال دارد
- منبع اطلاعاتی مهم برای تحلیلگران
