تعریف ارزش جایگزینی
ارزش جایگزینی بیانگر هزینه مورد نیاز برای ایجاد مجدد دارایی‌های یک شرکت با شرایط فعلی بازار است. این ارزش بر اساس:
- قیمت روز دارایی‌های مشابه
- هزینه‌های نوسازی و راه‌اندازی
- ارزش فناوری و دانش فنی محاسبه می‌شود.
فرمول محاسبه
ارزش جایگزینی = (جمع ارزش روز دارایی‌های مشهود) + (ارزش دارایی‌های نامشهود) – (بدهی‌ها)
کاربردهای اصلی
✅ ارزیابی شرکت‌های دارایی‌محور (صنایع سنگین، بانک‌ها)
✅ تخمین حداقل ارزش ذاتی یک کسب‌وکار
✅ مقایسه با ارزش بازار برای شناسایی سهام زیرارزش
اجزای تشکیل‌دهنده
| جزء | مثال‌ها |
| دارایی‌های مشهود | زمین، ساختمان، ماشین‌آلات |
| دارایی‌های نامشهود | برند، حق اختراع، مجوزها |
| بدهی‌ها | تسهیلات بانکی، حساب‌های پرداختنی |
مثال محاسبه برای یک شرکت صنعتی
| دارایی | ارزش دفتری | ارزش جایگزینی |
| زمین | 50 میلیارد | 200 میلیارد |
| ماشین‌آلات | 100 میلیارد | 150 میلیارد |
| برند | 0 | 50 میلیارد |
| جمع | 150 میلیارد | 400 میلیارد |
| بدهی‌ها | (120 میلیارد) | (120 میلیارد) |
| ارزش خالص | 30 میلیارد | 280 میلیارد |
تفاوت با ارزش دفتری
| معیار | ارزش دفتری | ارزش جایگزینی |
| مبنای محاسبه | قیمت تمام‌شده تاریخی | قیمت‌های روز |
| تأثیر تورم | نادیده می‌گیرد | در نظر می‌گیرد |
| کاربرد | گزارش‌های مالی | تحلیل سرمایه‌گذاری |
مزایای استفاده
✔️ ارزیابی واقع‌بینانه‌تر از ارزش دفتری
✔️ شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تورمی‌شدن دارایی‌ها
✔️ مفید برای صنایع خاص مانند پتروشیمی، معادن
محدودیت‌ها
✖️ محاسبه پیچیده برای دارایی‌های تخصصی
✖️ عدم کارایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان
✖️ نادیده گرفتن سودآوری عملیاتی
نسبت P/B تعدیل‌شده
P/B جایگزینی = (قیمت بازار) / (ارزش جایگزینی هر سهم)
اگر کمتر از 1 باشد: سهام ممکن است زیرارزش باشد
جمع‌بندی
ارزش جایگزینی:
- ابزاری قدرتمند در تحلیل شرکت‌های دارایی‌محور
- مکمل روش‌های دیگر مانند NAV و DCF
- بهترین کاربرد در صنایع با دارایی‌های فیزیکی قابل‌ارزیابی
